TÜRKİYE’nin Akdeniz kıyılarında, caretta caretta türü deniz kaplumbağalarının nisan ayından bu yana oluşturduğu yuvalardan yavru çıkışlarının en yoğun dönemi yaşanıyor. Tüm Akdeniz’in en büyük yuvalama alanı Belek kumsalındaki yuva sayısı 3 bin 300’ü aşarken, bu yuvalardan çıkan binlerce yavru denizle buluşuyor.
Ekolojik Araştırmalar Derneği (EKAD), Dünya Doğayı Koruma Birliği’nin (IUCN) nesli tehlike altında türler olarak kırmızı listesinde yer alan caretta caretta türü deniz kaplumbağalarının Akdeniz’deki en önemli yuvalama alanları Belek-Denizkent, Manavgat-Kızılot, Kundu-Lara, Fethiye ve Adana-Yumurtalık’ta görev yapıyor.
YUVALAR VE YAVRULAR KORUNUYOR
EKAD gönüllüleri, Belek Turizm Yatırımcıları Birliği (BETUYAB) desteğiyle, Tarım ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü (DKMP) ile Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı Tabiat Varlıkları Koruma Genel Müdürlüğü’ne bağlı yuvalama kumsallarında her yıl mayıs ayından eylül sonuna kadar kaplumbağa yuvalarının kaydı ve yavruların yuvadan çıkıp, denize ulaşmasını kayıt altına alıyor.
25 YILDA 38 BİN YUVA, 1,5 MİLYON YAVRU
Deniz Kaplumbağalarını İzleme ve Koruma Projesi’ni 1999 yılında başlattıklarını belirten EKAD Başkanı Hacettepe Üniversitesi’nden Dr. Ali Fuat Canbolat, “Akdeniz’de nesli tehlike altındaki deniz kaplumbağalarının en büyük yuvalama alanı olan 30 kilometrelik Belek kumsalında 25 yıldır her yıl 4,5 ay kumsalda gönüllülerimiz görev alıyor. Çeyrek asırlık bu süreçte toplamda 38 bin yuvadan 1,5 milyon yavru deniz kaplumbağası denizle buluştu” diye konuştu.
YUVA SAYISI BELEK’TE 3 BİN 300, KIZILOT’TA 2 BİNİ AŞTI
EKAD olarak bu yıl Yumurtalık, Lara-Kundu ve Fethiye bölgelerini eklediklerini belirten Dr. Canbolat, Kızılot’ta bu yıl 4’üncü, Belek kumsalında ise 26’ncı yıla girdiklerini açıkladı. Fethiye ve Belek kumsalının Özel Çevre Koruma (ÖÇK) bölgesi olan 16 kilometrelik kısmında Tabiat Varlıkları Koruma Genel Müdürlüğü’nün desteğiyle bu çalışmaları yürüttüklerini anlatan Dr. Canbolat, “Bu yıl 25 Nisan’da yuvalamalar erken başladı. Yuva sayısı, 2021 yılında kırdığımız rekora yakın seviyede seyrediyor. Hatta şu an bile yuvalamalar tek tük devam ediyor ama yoğun şekilde yuvalardan yavru çıkışı yaşanan dönemdeyiz. Kızılot’ta yuva sayısı 2 bin 50 civarında, Belek’te ÖÇK ve DKMP’ye bağlı iki alan var ve yuva sayısı 3 bin 300’ü geçtik. 2021’deki 3 bin 800 yuva rekoruna yakın bir sayı olmasını bekliyoruz” dedi.
25 YIL ÖNCEKİ YAVRULAR ERİŞKİN OLARAK DÖNMEYE BAŞLADI
Bu yıl sadece Belek değil, Türkiye’nin Akdeniz kıyılarındaki tüm yuvalama alanlarında yuva sayısında artış olduğuna dikkati çeken Dr. Canbolat, “Tabii ki ülke olarak, araştırmacılar olarak, sivil toplum örgütleri, özel sektör ve özellikle devletimizin desteğiyle koruma iyi yapılıyor ama bu çalışmaların verimini aslında biz yıllar sonra alacağız. Şu anda almamız söz konusu değil. Çünkü deniz kaplumbağalarının yaşam öyküsü biraz değişik. Yani şu anda yuvadan çıkan yavru 20 yıl sonra erginliğe ulaşıyor ve yumurtadan çıktıkları kumsallara yuva yapmak için dönüyorlar. Yani bunun sonucunu 20 yıl sonra alacağız. 25-26 yıl önce Belek’te başladık ve yavaş yavaş sonuçlarını alıyor olabiliriz ama daha etkin koruma yöntemleri yapılabilir. Ama yuvalama popülasyonunda artış var” dedi.
KÜRESEL ISINMA YUVA SAYISINI ARTIRIYOR
Artışın koruma çalışmalarının mükemmelliğine bağlı olmadığını anlatan Dr. Canbolat, “Küresel iklim değişikliği sorunumuz var dünyaca. Akdeniz’de deniz suyu sıcaklığı son 20 yılda 1,5 dereceye yakın artmış. Yani bu iklim değişikliğinin Akdeniz’deki net göstergesi. Kuzey Afrika’da ciddi deniz kaplumbağası popülasyonu vardı, Libya’da 20-25 yıl öncesine dair basit bir raporda 100 bin civarında deniz kaplumbağasının yumurta bıraktığı söyleniyor. Küresel iklim değişikliği ve sıcaklık artışının deniz kaplumbağaları üzerinde etkisi olduğuna inanıyorum. Ve bunun sonucu olarak da Kuzey Afrika popülasyonunun Türkiye ve Yunanistan kıyılarına, yani kuzeye doğru yöneldiğini düşünüyorum. Mesela daha önce hiç yuvalama olmayan İtalya kumsallarında ilk defa geçen yıl 20 yuva oldu” diye konuştu.
EDİRNE VE ÇANAKKALE’DE YUVA TESPİT EDİLDİ
Deniz kaplumbağalarının 120 milyon yıldır yaşadığını, göç edebildikleri için iklim değişikliğine karşı hazır olduklarını dile getiren Dr. Canbolat, “Son yıllarda Kuşadası, Çeşme civarında yuvalar tespit etmiştik. İşin daha ilginci, 4-5 yıl önceki röportajımızda, ’20 yıl sonra deniz kaplumbağaları belki de Karadeniz’de yuva yapmaya başlayacak. Bu şaşırtıcı olmaz’ demiştim. Çünkü deniz kaplumbağaları bu tür iklim değişikliğine hazır. 120 milyon yıldır yaşayan canlılardan bahsediyoruz. Bizim gibi hazırlıksız yakalanmıyorlar. Eğer bir yerde sıcaklık arttıysa kendisine uygun alana göç edebilir. Eskiden kampımızda çalışan, şimdi bakanlıkta görevli, Edirne’de çalışan öğrencim iki hafta önce aradı, ‘Hocam burada iki deniz kaplumbağası yuvası var’ dedi. Bakın Edirne kıyılarında artık yuva kaydı gerçekleşti. Bunlar tek tük ama değerli bilgiler. Çanakkale’de kayıtları var” dedi.
